Uniek provinciaal project van start gegaan: Kleine kernen blijven gezond, Vliegwiel van gemeenschapskracht
Vier initiatieven gekozen
Vier initiatieven uit de kleine kernen van onze provincie Utrecht krijgen de komende zes maanden begeleiding bij een aantal van hun ontwikkelvragen. Tegelijkertijd gaat de provincie aan de hand van deze initiatieven onderzoeken, en mogelijk ook uitproberen, hoe zij dergelijke initiatieven beter kan ondersteunen of versterken. Dit is onderdeel van een provinciaal project waarin de provincie wil ontdekken op welke wijze ze anders kan acteren als het gaat om gemeenschapskracht vanuit de samenleving zelf.
11 Initiatieven hebben zich aangemeld voor deelname aan dit project. Een verkennersgroep van ongeveer 22 mensen (waaronder 5 statenleden) en het projectteam hadden de opdracht om drie initiatieven te kiezen. Het zijn er vier geworden uit: Bunnik, Achterveld, Schalkwijk en Lopikerwaard.
Aanleiding en doel project Kleine kernen blijven gezond, vliegwiel el van gemeenschapskracht
De provincie Utrecht Provincie staat onder druk, met als risico een te eenzijdige bevolking van (kleine) kernen, gezondheidsverschillen, daling van de leefbaarheid. Daarnaast constateert zij dat rollen veranderen: bewoners/participanten, lokale en regionale overheid, overige maatschappelijke organisaties moeten meer samenwerken. Wat betekent dat voor de rol van de provincie, als middenbestuur?
Hoe kan de provincie zich verhouden ten opzichte van gemeenschapskracht/bewonersinitiatieven? Wat betekent dit voor beleid, houding en gedrag? Hoe kun je als provincie gemeenschapskracht stimuleren? Hoe kan de provincie beter aansluiten bij de eigenheid en diversiteit van de kernen zelf?
Ook wil provincie Utrecht maatschappelijk aandeelhouderschap verkennen of andere alternatieven voor stimuleren van en samenwerken met lokale initiatieven uit de kernen.
Daarom start zij een project op: Kleine Kernen blijven Gezond; Vliegwiel van Gemeenschapskracht. Bij dit project willen we samenwerken met initiatieven vanuit gemeenschappen, statenleden, ambtenaren, gemeenten, experts/innovatieleiders/verbinders en inspiratoren.
Stichting Omzien naar Elkaar (netwerk van bewonersinitiatieven in de provincie Utrecht) De Natuur en Milieufederatie Utrecht en Zorgbelang Inclusief voeren het project uit in opdracht van de provincie Utrecht.
Besluit keuze initiatieven
Vooraf
Op 6 november hebben 24 verkenners hun voorkeursstemmen stemmen uitgebracht op de 11
initiatieven die belangstelling hebben getoond om mee te doen als praktijkcasus/pilot in dit project.
Voorafgaand aan het keuzeproces hebben de verkenners vastgesteld dat het belangrijk is dat de
provincie veel kan leren van de initiatieven die mee gaan doen als pilot. De leervragen van het
vliegwielproject zijn door de verkenners aangevuld of verdiept. De verkenners hebben benadrukt
dat initiatieven aan het meedoen als pilot echt iets moeten hebben (maatschappelijk rendement),
en dat andere initiatieven/kernen baat hebben van de uitkomsten.
Factoren die mee hebben gewogen in het kiezen van initiatieven zijn:
– Initiatief in kleine kern (onder de 8.000 inwoners) van provincie Utrecht
– Potentieel grote impact op leefbaarheid kern (nu – 10 jaar) en interessant voor andere kernen
– Spreiding van de pilots over thema’s, per pilot een voorkeur voor een combinatie van thema’s
– Spreiding over het kleine kernen gebied
– Spreiding over fases van ontwikkeling van het initiatief.
De vier pilots van dit Vliegwielproject zijn geworden:
Gelukkig en Vitaal Werkhoven, Odijk en Bunnik (10 stemmen)
Thema’s: Gezondheid, gezond leven en sociale agenda
Fase: initiatiefase en doorontwikkelend op brede groep van bewonersinitiatieven
Motivatie: Veel stemmen, drie kleine kernen, gerichtheid op vormen van sterk netwerk vanuit
bewoners en diverse bewonersinitiatieven als tegendruk tegen overheid/markt. Transformatief
potentieel omdat het initiatief de randvoorwaarden wil beïnvloeden (o.m. inkoopbeleid gemeente).
De ambitie/waarden “Gelukkig en Vitaal” spreken tot de verbeelding. Hoe kun je dat bevorderen en
ook meten/zichtbaar maken?
Intergenerationeel woonproject plan Mastenbroek, Achterveld (7 stemmen)
Thema’s: Wonen, gezondheid, sociale agenda/inclusie
Fase: Initiatiefase en haalbaarheidsstudie van dit project. Doorontwikkelend op het
bewonersnetwerk DAVA en bewonersplek D’Oude Bieb
Motivatie: Een initiatief dat meer domeinen bestrijkt en een grote impact kan hebben op de
leefbaarheid. Bij slagen een mooi voorbeeld voor andere kernen (schaalbaar) hoe je als bewoners
meer regie kunt nemen op toekomstbestendig wonen, verbinden van bewonersgroepen en omzien
naar elkaar.
Voedselschuur Eiland van Schalkwijk (5 stemmen)
Thema’s: voedselproductie, duurzaamheid, sociale cohesie
Fase: Startfase, 1e jaar. Initiatiefgroep is dit jaar gestart.
Motivatie: interessant qua ambitie; niet alleen vragen gericht op uitbreiden groep van bewoners als
mededragers van dit initiatief, maar ook hoe het initiatief een impuls kan geven aan sterker
bewustzijn van duurzame en gezonde voedselproductie en -consumptie. We verwachten dat dit
initiatief schaalbaar is naar andere kernen en gemeenschappen.
Zonnedakenproject, Stichting Duurzaam Lopikerwaard (8 stemmen)
Thema’s: energietransitie, eigenaarschap van bewonerscollectief.
Fase: stabilisatie/stagnatie
Motivatie: De stagnatie beter begrijpen en (leren) oplossen heeft niet alleen impact voor
Lopikerwaard, maar ook voor andere initiatieven, voor de provincie en andere partners. Als dit lukt
wordt er praktisch invulling gegeven aan het beleid van de provincie. Dit is een zeer relevant
vraagstuk waar de provincie een rol van betekenis in kan spelen.
Gemeenschapskracht is sterk aanwezig bij de groep van (160) agrariërs die samenwerken aan
collectieve opwek. Op een deel van de daken is opwek via postcoderoos mogelijk en kunnen
bewoners uit het gebied met veel kleine kernen meedoen aan energieafname.
De verkennersgroep en het projectteam gaan vanaf december aan de slag met de leervragen van de vier initiatieven en de leervragen van de provincie. We wensen de initiatieven en de provincie toe dat zij zoveel mogelijk kunnen leren en tevens erin slagen om eerste vooruitgang te boeken. De resultaten van de vier pilots, en de resultaten van andere projectonderdelen komen uiteindelijk alle initiatieven in de provincie ten goede.
We houden jullie op de hoogte van dit project.
Lucas Koch (verkenner) en Jitske Tiemersma (projectleider)
November 2019
Kleine kernen blijven gezond, Vliegwiel van gemeenschapskracht Vier initiatieven gekozen